Psikoloji her ne kadar hayata dair önemli katkıları olan bir bilim olsa da bazılarına göre zaten göz önünde olanları onaylayan bir alan olarak görülmekte ve bazen küçümsenmektedir. Bu algıyı kırmak için psikolojinin bu zamana kadar kanıtladığı şaşırtıcı, beklenmedik ve etkileyici bulgulardan birkaçını listelemek istedik. Keyifli okumalar dileriz.
Bilişsel Çelişki
Psikolojinin kanıtlamış en garip ve tedirgin edici teorilerinden biridir. Bu teori insanların çelişen düşüncelerle başa çıkma konusunda zorlandıkları için bu düşüncelerden birini farkında olmaksızın diğerine uydurduklarını söyler. Yapılan bir çalışmanın sonucunda kanıtlanmıştır ki katılımcılar sıkıcı bir konuyu dinlemek için daha az para alırlarsa konuyu daha eğlenceli buluyorlar. Bunun sebebi ise şöyle düşünmeleridir: “Eğer ben bu konuyu para kazanmak için dinlemiyorsam sevdiğim için yapıyor olmalıyım.”
Plasebo Etkisi
Ağrı kesici içtikten birkaç dakika sonra ağrınızın hafiflediğini hissettiğiniz olmuştur. Ama açık konuşmak gerekirse bu durum mümkün değildir çünkü aldığınız ilaç en erken 15 dakika sonra etkisini gösterecektir. Sizin birkaç dakika sonra etkisini hissetmeniz plasebo etkisinden kaynaklanmaktadır. Olan şey sadece ilaç aldığınızın farkında olan zihninizin iyi hissetmenize yol açmasıdır. Plasebo etkisi bize zihin ve vücudun birbirinden bağımsız olmadığını tekrar tekrar kanıtlamaktadır.
Otoriteye İtaat
Çoğu insan bağımsız hareket ettiğinden ve etki altında kalmayacağından son derece emindir. Özellikle de söz konusu bir başka insana zarar vermek olduğunda. Psikolojide yapılmış klasik bir çalışma olan Stanley Milgram’ın otoriteye itaat deneyinde katılımcıların %63 ü sırf otorite figürü devam etmelerini söylediği için karşılarındaki insanın feryatlarına aldırmadan elektrik şoku vermeye devam etmişlerdir. (tabi ki deneyde gerçekten elektrik şoku verilmiyordu ama katılımcılar öyle olduğunu sanıyordu.)
Hayaller ve fanteziler motivasyonu düşürür
İnsanların kendilerini motive etmek için en sık kullandığı yöntemlerden bir tanesi geleceğe dair hayaller kurmaktır. Ancak gelecek başarılar hakkında fanteziler kurmak motivasyonu düşürmektedir. Çünkü kurulan fanteziler ve hayaller gelecekte yaşayacağınız hazzı size şimdi hissettirdiği için ona ulaşma arzunuzu düşürebilir.
Seçim körlüğü
Herkes yaptığı seçimleri neden yaptığını çok iyi bildiğini düşünür. Mesela etkilendiğiniz birinden neden etkilendiğinizi söyleyebilirsiniz. Bu düşünceden yola çıkılarak yapılan bir çalışmada katılımcılara çeşitli çizimler çiftler halinde gösterilerek hangisini daha çekici buldukları sorulmuştur. Katılımcılara nedenleri sorulacağı zaman seçtikleri ve seçmedikleri çizimler yer değiştirilip gösterildiğinde katılımcıların %75 e yakını durumu fark etmeyerek aslında çekici bulmadıkları çizimi niçin çekici bulduklarını anlatmışlardır.
Düşüncelerinizi bastırmaya çalışmak ters teper.
Endişeli olduğunuzda çevrenizdekiler size “düşünmemeye çalış, fazla üstünde durma, aklından çıkar…” gibi tavsiyelerde bulunurlar. Ancak bunlardan daha kötü tavsiyeler olamaz. Bu tavsiyelerin “Pembe bir fil düşünme.” Demekten faydası yoktur. Çünkü insanlar düşüncelerini bastırmaya çalıştıkça o düşünceler zihnine daha güçlü yerleşir buna geri tepme etkisi (rebound effect) denir. İstemediğiniz düşüncelerden kurtulmak için dikkatinizi dağıtacak şeyler bulmanız daha etkili bir yöntemdir.