Bağımlılıklar her zaman psikoloji biliminin en çok ilgilendiği konulardan birisi olmuştur. İnsanların yaşadığı ortama veya kültüre göre çok farklı bağımlılıklar geliştirebilmektedirler. En bilinenleri alkol, kumar gibi bağımlılıklar olsa da bu yazı dizimizde sizlere iki bölümler ilginç bağımlılıkları ve saplantıları anlatacağız.
Saç Çekme
Saplantılı saç çekme davranışı psikolojide tiroktilomani olarak adlandırılan bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığa sahip kişiler kendilerini saçlarını çekerek koparmaktan alıkoyamazlar ve birçoğu saçlarındaki kellikler yüzünden görünümleri ile ilgili kaygılar da yaşarlar.
Araştırmacılar doğada da birçok hayvanın benzer davranışlar sergilediğini gözlemlemişlerdir. Örneğin, eşini ya da bir arkadaşını kaybeden kuşun takıntılı bir şekilde kendi tüylerini çekip yolduğu gözlemlenmiştir. İnsanlarda da bu saç çekme davranışının kökünde travma veya stres olabilir.
Saç Yeme
Trikofaji olarak bilinen bu durum trikotilomanide de görülebildiği gibi ayrı olarak da görülebilir. Bu rahatsızlığa sahip insanlarda karşı konulamaz bir saç yeme davranışı görülür. Saçlarını yemekten ötürü toplum tarafından baskıyla ve iğrenmeyle karşılık bulan kişiler ayrıca utanç da yaşarlar. Yaygın görüş saçlarının uzun olmasından ötürü kadınlar da ve küçük yaştaki kızlarda bu durumun daha sık görüldüğü şeklindedir.
Tırnak Yeme
Oral saplanma bazen kendini saç çiğneme, başparmağı emme veya tırnak yeme şeklinde gösterebilir. Tırnak yeme kaygılı insanların en çok yaptığı davranışların başında gelir. Aslında bu durum kişinin kendi derisini veya et parçasını yemeye kadar gidebilir. Dermatofaji olarak bilinen bu rahatsızlığa sahip kişiler eğer bu davranışlarını gidermezlerse gittikçe vücutlarında daha derin yaralara yol açabilir. Bu kişiler de kendi tırnaklarını ya da deri parçalarını yedikten sonra büyük rahatlama hissederler.
Hayvan kurtarma
Neyse ki bu yukarıdakilerden biraz daha farklı. Ülkemizde bu bağımlılığa çok fazla rastlamıyoruz ama yabancı ülkelerde televizyonlarda yayınlanan bazı reality programları bu bağımlılığa yol açabiliyor.
İstifçilik rahatsızlığının bir başka özel formu olarak bilinen ve “hayvan istifleme” olarak bilinen bu rahatsızlık, hayvanseverlerin bakımını yapacak yeri olmamasına rağmen dışarıda gördükleri hayvanları kendi evlerine veya bakım yaptıkları yere getirmeleri olarak tanımlanıyor. Kimileri tarafından bir rahatsızlık olarak tanımlansa da yapılan davranışın hayvanları kurtarması açısından doğru bir hareket olduğunu düşünenler de var.
Yem verme/ besleme
Hayvanlarla ilgili bir başka bağımlılık ise yem verme/besleme olarak tanımlanıyor. Bu bağımlılığa göre insanlar hayvanat bahçesi gibi yerlerde yabani hayvanları sürekli besleme ihtiyacı hissediyorlar. Bu besleme davranışına güvercinler, sokak hayvanları ya da göldeki canlılar da dâhil olabiliyor.
Uzmanlara göre bu bağımlılık davranışı anoreksiyanın bir yan etkisi. Yeme ile takıntısı olan kişiler başkalarını besleyerek kendi açlıklarını karşılamış oluyorlar.
Güzellik Ürünleri
Bu bağımlılık her ne kadar diğerleri gibi bağımlılık derecesinde görülmüyorsa da günümüzün sosyal baskıları, televizyonlar dayatılan güzellik anlayışı ve moda, insanlarda bu bağımlılığın oluşmasına neden oluyor.
Böyle bir bağımlılığı olan insanlar-sadece kadınlar değil- gördükleri güzellik ürünlerini biriktirme, ihtiyacı olmadığı halde satın alma gibi davranışlarda bulunuyorlar.
Vücut dismorfik bozukluğu olan kişilerde ve obsesif-kompülsif davranış bozukluğu olanlarda güzellik takıntısının daha fazla olduğu biliniyor. Bu bağımlılığın daha ilerisi aşamasında insanlar sadece güzellik ürünlerini satın almakla yetinmiyorlar, estetik ameliyatlara ya da diğer kozmetik ameliyatlara çok fazla para harcıyorlar.
Günah Çıkarma
Günah çıkarma bağımlılığı sanıldığından daha yaygın bir davranış. Özellikle obsesifkompülsif bozukluğu olan kişilerde kendilerini vicdanen suçlu hissetme çokça karşılaşılan bir durum. Kimi insanlar kendilerini kaygılandıran durumlar için gerçekten dini bir günah çıkarma davranışında bulunsa da kimileri bunu dini bir ritüelden farklılaştırarak yapıyorlar. Suçlu hissetme doğal bir insan davranışı olsa da, bu bağımlılığa sahip kişiler bu durumu patolojik seviyede yaşıyorlar.
Yolculuk Etme
Herkesin günlük rutinlerden uzaklaşmaya ve arada kaçıp gitmeye ihtiyacı vardır. Fakat yolculuk bağımlıları bunu bir hastalık derecesinde sık yapabilmektedir. Nasıl açık alan korkusu olup evinden çıkmak istemeyen kişiler varsa, bunun tam tersi evinde duramayıp sürekli seyahat etme gerekliliği hisseden insanlar da var.
Plan Yapma
OKB’nin işaretlerinden biri olan takıntılı bir şekilde plan yapma davranışı kişinin geleceğine dair her türlü şeyi planlama ve en ufak parçasını kontrol etme ihtiyacından gelir. Bu kişiler günlük hayatın kaosundan veya rastlantısal olmasından oldukça gerilirler.Kontrolsüzlük hissini dindirebilmek adına bu kişiler her gününü her saniyelerini planlayarak geçirirler.
Genç Takımlar
Bizim filmlerde sıkça gördüğümüz bir durumdur. Emekli olan ya da işini kaybetmiş bir babanın ya da annenin çocuklarının ilgilendiği spor takımının koçu olması. Diğer bağımlılıklardan farklı olarak, bir genç takımı çalıştırma davranışı o kadar da kötü bir şey değil. Çünkü sonucu itibariyle çocukların ve gençlerin sporla ilgilenmelerini sağlıyor. Ancak, burada dikkat edilmesi gereken nokta kişinin kendini çok fazla hırsa kaptırarak çocuklara zarar verebiliyor olmasıdır.