Maruz bırakma terapisi (Exposuretherapy) davranışsal terapinin bir çeşididir ve danışanlara sorunlu korkularını yönetebilmeleri için tasarlanmıştır. Belirli sistematik tekniklerin kullanımıyla, bir kişi aşamalı olarak onu strese sokan duruma maruz bıraktırılır. Maruz bırakma terapisindeki amaç, kişiye stres yaratan ve günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyen korkuları, güvenli bir ortam aracılığıyla yönetebilmeyi öğreterek yaşam kalitesini artırmaktır.
Maruz Bırakma Terapisi Nasıl Çalışır?
İnsanlar korku, fobi ya da travmatik bir anıları deneyimleyince bu durum onların üzerinde kaygı yaratır ve bu kaygıdan uzaklaşabilmek adına, bu durumları hatırlatan her türlü şeyden kaçmayı seçerler. Maruz bırakma terapisi, bir kişinin bir nesneye ya da bir duruma karşı olan abartılı korkularını azaltmak için danışanı korktuğu şeyin kendisine ve o şeyi hatırlatan durumlara maruz bırakır.
Örnerğn, örümceklerden korkan birisi için, maruz bırakma terapisini uygulayan terapist önce kişiye bir örümcek resmi gösterir ve neler düşündüğünü sorar. Seanslar ilerledikçe terapist o kişiye örümcekle ilgili daha yoğun şeyler hayal etmesini söyler ve bunları yaparken bir yandan hem destek sağlar hem de başa çıkma yöntemlerini danışana öğretir. Kişinin kaygılı tepkisi azaldıkça, terapist gerçek hayattaki bazı maruz bırakmalara geçebilir. Bu tip maruz bırakmalarda, terapist odanın en uzağına bir kap içinde örümcek koymaktan tutun, danışanın eline örümcek koymaya kadar aşamalı olarak birçok yöntemi uygulayabilir.
Maruz Bırakma Tedavisinde Hangi Rahatsızlıklar Tedavi Edilir?
Birçok ruhsal sağlık sorunu maruz bırakma tedavisi ile tedavi edilebilmektedir. Kaygı sorunu ve travmatik deneyimleri olan kişilere bu tedavi biçimi önemli ölçüde yardımcı olabilmektedir. Bu rahatsızlıkların yanı sıra
- Fobiler
- Sosyal kaygı
- Genel kaygı bozukluğu
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Obsesif kompülsif bozukluk
- Akut ya da travma ile ilgili stres bozuklukları
- Panik ataklar
maruz bırakma tedavisi ile tedavi edilebilmektedir.
Maruz Bırakma Tedavisi Ne Kadar Etkilidir?
Bu tedavi biçiminin çeşitli ruhsal rahatsızlıklar karşısındaki faydaları ve etkililiği birçok araştırma tarafından desteklenmiştir.
- 2012 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre uzatılmış maruz bırakma terapinin askerlik veya savaş gibi durumların yol açtığı travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde çok iyi sonuç verdiği görüşmüştür.
- Obsesif Kompülsif Bozukluğu Kuruluşu’na göre, bu rahatsızlığı olan her 10 kişiden 7’si maruz bırakma tedavisiyle belirtilerinde %60-80 arasında azalma görüşmüştür.
- 2011 yılında yayınlanan bir başka çalışmaya göre ise, maruz bırakma tedavisi alan kişilerin tedavi sonrası süreçleri incelendiğinde 4 yıl sonunda danışanların %90’ında belirtilerin azaldığı görülürken, %65’i artık bir fobiye sahip değillerdir.
Maruz Bırakma Tedavisine Eleştiriler ve Tedavinin Sınırlılıkları
Bu tedavinin etkililiğini ortaya koyan birçok çalışma olsa da maruz bırakma tedavisinin dikkate değer bazı sınırlılıkları vardır. Birçok uzman etkililiğini fark etse de maruz bırakma tedavisini uygulamamaktadır. Bunun başlıca nedeni birçok fobi veya korku durumu için tedavi biçiminde özel olarak uzmanlaşma gerekmesidir.
Bu noktanın önemli olmasının sebebi ise maruz bırakma tedavisine yapılan bir başka eleştiriden kaynaklanmaktadır. Çünkü bazılarına göre iyi eğitim almamış bir terapistin uygulayacağı maruz bırakma tedavisi, kişiye faydadan çok zarar getirebilir, yeni sağlık sorunlarının doğuşuna neden olabilir ve danışanı tedavi sürecinden uzaklaştırabilir.