Psikoloji literatüründe kumarbaz yanılgısı, kişinin bir olayın, daha sonra gerçekleşecek bir başka olayın sonucunu etkileyeceğine olan inanıştır. Farklı bir ifadeyle, “tamamen rastlantıya veya şansa bağlı bir olayı tahmin edilebileceği yanılgısı” şeklinde tanımlanabilmektedir.
İnsanlar kumarbaz yanılgısına tekrarlayan bir şeyin, başka bir tekrarlayan olguya neden olacağına inanarak düşerler.
Örnekler
Kumarbaz yanılgısının en klasik örneği yazı-tura örneğidir. Örneğin dokuz kez havaya atılan bir paranın dokuzunda da yazı gelmesi halinde kişi bir sonrakinde tura gelme ihtimalinin çok yüksek olduğunu düşünebilir. Oysa gerçekte onuncu atışın tura gelme ihtimali de yüzde ellidir. Bir önceki atışın sonucu aslında sonraki atışı etkilememektedir.
Bu yanılgı çocuk doğumlarında da sıklıkla görülebilir. Örneğin, üç kız çocuğu olan bir aile bir defaki sefere erkek çocuk doğurma şanslarının daha yüksek olduğunu düşünebilirler. Daha önceki nesillerde ise erkek çocukların belli aylarda, kız çocukların ise belli aylarda doğacağına dair inanış vardı.
Psikolojide Kumarbaz Yanılgısının Yeri
Kumarbaz yanılgısı sahte umutlara sebep olabilmektedir. Örneğin, istismar edicisi bir ilişki içerisinde bulunan birisi, eşi kendisine geçen hafta şiddet uyguladığı için önündeki belli bir süre uygulamayacağına kendisini inandırabilir.
Bu yanılgı, kumarbazlara özgü değildir ve yaşamın her alanında bağımsız olayların gerçekleşme ihtimali konusunda sıkça rastlanır.